Òýðãýíöýðòýé, öàãààí òàÿãòàé, ñîíñãîëûí àïïàðàòòàé õ¿ì¿¿ñèéã áèä õºãæëèéí áýðõøýýëòýé ãýæ бид íýðëýäýã. ªñ÷ õºãæèõºä íü áèå áÿëäàð, îþóí ñàíààíû õóâüä áýðõøýýë ó÷èð÷ áàéãàà áîëîõîîð íü òýäýíä èéì òîäîòãîë ºãñºí áàéõàà ãýæ îéëãîäîã. Ýð¿¿ë ñàðóóë àëõàæ ÿâàà áèäýíä òýãýõýýð õºãæèõºä ÿìàð íýãýí áýðõøýýë òîõèîëääîãã¿é ãýñýí ñàíàà ýíäýýñ ãàð÷ áàéãàà þì. Äýëõèéä 650 ñàÿ ãàðóé õºãæëèéí áýðõøýýëòýé хэмээн данслагдсанаас 80 õóâü íü õºãæèæ áóé îðíóóäàä, ÿëàíãóÿà Àçè íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí óëñóóäàä áàéäàã áàéíà. ªìíº íü áèä òàõèð äóòóó õ¿ì¿¿ñ ãýæ òýäíèéã õàðàãäàõ áàéäëààð томъёолдог áàéñàí áîë îäîîíû õýëæ çàíøñàí õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýä ãýñýí íýð òîìú¸î ÷ áóðóó òóõàé ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñ ÿðüæ áàéíà. Äýëõèé äàõèíû îéëãîëòîîð áîë “disable” áóþó ÷àäâàð àëäàëòòàé ãýñýí ¿ã àæýý. Õýäèéãýýð èäýæ óóõ, ºìñºæ, ç¿¿õýýð äóòàõã¿é ÷ ãýñýí ñýòãýë ñàíààíûõ íü õóâüä òýäíèéã äýìæèõ, íèéãýì òýäíèéã þó ÷ ÷àäàõã¿é ãýæ áóñ áèäíèé àäèë õ¿í ãýäýã óòãààð íü õ¿ëýýí àâàõ, òýä ÷ ãàð õàðæ ñóóõ áóñ ººðñäèéíõºº òºëºº àæèëëàæ àìüäðàõ ó÷èðòàé. ßâæ ÷àääàãã¿é òýðãýíöýðòýé õ¿¿õäýý ñóðãóóëüä ºãºº÷ ãýõýä “ªº, íààäàõàä ÷èíü õîîë ë áàéâàë áîëäîã þìàà ãýñýí” õºäººíèé ýðèéí òóõàé ÿðèà тэднийг íèéãìýýñ õýðõýí òóñãààðëäàãèéí õàìãèéí òîì æèøýý.
Ìàíàé óëñàä 1992 îíîîñ ýõëýí Хºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéí íèéãýì õàìò îëíû äóíä ñýðãýýí çàñàõ “Òýãø ä¿¿ðýí” õºòºëáºð õýðýãæèæ áàéãàà áºãººä òóõàéí ¿åä õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéã òàõèð äóòóó õýìýýí нэрлэдэг áàéсíààñ òóñ õºòºëáºðèéí íýð ¿¿äýëòýé àæýý. Òàõèðûã íü òýãøèëæ, äóòóóã íü ä¿¿ðãýõ ãýñýí óòãàòàé ýíýõ¿¿ òºñëèéí õ¿ðýýíä íèéò 16 àéìàã, íàéìàí ä¿¿ðãèéí 35 ìÿíãà îð÷èì õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýíä ÿìàð íýãýí áàéäëààð òóñ äýì õ¿ðãýñýí ãýñýí òîî áàðèìò áàéíà. Òýäíèé òàâüæ áóé õàìãèéí òîì çîðèëãî íü õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéí íèéãýì õàìò îëíû äóíä ñýðãýýí çàñàõ, íèéãýìä òýäíèé îðîëöîîã áèé áîëãîõ þì. ĺðºâä¿ãýýð ñàðûí 3-4-íий өдрүүдэд Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéã íèéãýì õàìò îëíû äóíä ñýðãýýí çàñàõ “Òýãø ä¿¿ðýí” õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ñýòã¿¿ë÷äèéí “Áèä õàìòäàà” óóëçàëòûã çîõèîí áàéãóóëëàà.
Ýõ õ¿íèé ç¿ðõýíä õ¿¿õäýý ýð¿¿ë áîëãîõ õ¿÷ áàéäàã
Õî¸ð ºäºð ¿ðãýëæèëñýí òóñ óóëçàëòûí ¿åýð Ñýðãýýí çàñàõ ¿íäýñíèé òºâèéí ìýðãýæèëòýí, “Òýãø ä¿¿ðýí” õºòºëáºðèéí ìåíåæåð Ò.Áàòäóëàìòàé óóëçñàí þì. Õî¸ð èõýð õ¿¿õäèéí ýýæ áîëñîí ÷ òºðºëòèéí óëìààñ íýã õ¿¿ íü ñààæèëòòàé áîëæ àðâàí æèëèéí òóðø óéãàã¿é ç¿òãýñíèéõýý õ¿÷èíä ºíººäºð õ¿¿ãýý õºë äýýð íü áîñãîñîí ñýòãýëèéí õàòòàé á¿ñã¿é. ªºðèéíõºº õ¿¿ã ºäèé çýðýãò õ¿ðãýõ ãýæ õè÷ýýñýí ç¿òãýë, òýâ÷ýýð, òóðøëàãà ýíý á¿õíýý áóñàäòàé õóâààëöàí íèéãìèéí ñàéí ñàéõíû òºëºº, òýð òóñìàà íèéãìýýñ òóñãààðëàãäñàí õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéí òºëºº àæèëëàæ áàéãàà ò¿¿íòýé öººí õîðîì ÿðèëöëàà.
- Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýýíèé òàë äýýð ìàíàéõ ÿìàðõóó áàéäàëòàé áàéãàà âý?
- Õ¿¿õä¿¿äèéã ìààíü æààõàí áàéõàä ºðõèéí ýì÷, äóóäëàãûí ýì÷ îðæ èðýýä “Ñààæèëòòàé õ¿¿õýäòýé õ¿í àð÷ààòàé ë áàéõ þì áîë ñàéæèðäàã áàéõã¿é þó. Àð÷ààòàé ë áàéõ õýðýãòýé. Àð÷ààòàé áàéãààðàé çà þó” ãýýä ë ýì òàðèà áè÷èæ ºãººä ãàðààä ÿâ÷èõäàã áàéñàí. Îðæ èðýýä ¿çýõ çóóðàà àðàâ, õîðèí óäàà àð÷ààòàé áàéãààðàé ãýäýã ¿ãèéã ë õýëäýã. Ñààæèëòòàé õ¿¿õäèéã ñàéí àð÷èëâàë ñàéæèðäàã ãýäãèéã òýð ýì÷ ìýäýæ áàéãàà ÷ ÿàæ àð÷ààòàé áàéõ òàëààð ýöýã ýõ÷¿¿äýä çààæ ºãäºãã¿é. Òàíàé õ¿¿õýä ñóë áèåòýé áàéíà ºäºð áîëãîí óñàíä îðóóë. Ðàõèòòàé áàéíà ºã뺺 11-12 öàãèéí õîîðîíä íàðàíä áèåèéã íü òîñëîîä èëýýðýé. Íàðíû ãýðýëä Ä àìèí äýì èõ áàéäàã. Õ¿¿õýä ÷èíü òîëãîé íü ºâäºæ áàéíãà óéëààä áàéâàë àãààð ñàëõèíä ãàðãà. Èíãýæ òýâýðâýë òîëãîéãîî äààõ íü ñàéæèðíà, èéì äàñãàë õèéëãýâýë ãàðààðàà ãàçàð òóëäàã áîëíî ãýõ çýðãýýð íààä çàõûí ç¿éë¿¿äèéã õ¿¿õýääýý õèéëãýýä àð÷ààòàé áàéвал õ¿¿õýä òàíü ñàéæèðíà ãýæ ýì÷ çºâëºâºë õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õäèéí ýýæ, ààâ òýð äàñãàëûã õèéëãýýä ë áàéíà ø¿¿ äýý. Ìàíàé õ¿¿ã ãàäààä äîòîîäûí îëîí ýì÷ ¿çýýä õºëä îðîõã¿é þì áàéíà. Öààøäàà öàõèëãààí òýðãýíöýð õýðýãòýé ãэäýã áàéñàí. Òóõàéí ¿åä ìèíèé õèéæ ÷àääàã ç¿éë óéëàõ. Ýì÷ õ¿íèé àìíààñ õ¿¿õýä ÷èíü áîñîõã¿é ãýñýí ¿ã ñîíñîíî ãýäýã àéìøèã. Áîëæ ºãâºë òèéì ¿ãèéã ýöýã ýõ÷¿¿äýä õýëìýýðã¿é. ªñ÷ ÿâàà хүүхдийг ºíººäºð õàðààä òýãíý èíãýíý ãýæ õýëýõ ºðººñãºë.
- Òàíä ýì÷ íàðûí ýíý ¿ã ñýòãýë ñàíààíû õóâüä àñàð èõ äàðàìò áîëæ áàéñàí áàéõ. Ýöýã ýõ÷¿¿ä õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õýääýý ÿàæ õàíäâàë ¿ð ä¿íòýé âý?
- Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õä¿¿äèéí ýýæ ààâ íü ýì òàðèà õýðýãëýýä, ýñâýë ãàäààäàä ÿâæ ýì÷ë¿¿ëýõ, èëýý÷ áàðèà÷ èäòýí øèäòýí ë õ¿¿õäèéã ìààíü àìàð÷ ÷àäíà ãýæ áîääîã. Òýãòýë õàìãèéí çºâ ýì÷èëãýýã õèéæ ÷àäàõ õ¿ì¿¿ñ ãýð á¿ëèéíõýí íü. Ýõ õ¿íèé ç¿ðõýíä õ¿¿õäýý ýð¿¿ë áîëãîõ õ¿÷ áàéäàã. Òèéì áîëîõîîð ýõèéíõ íü ñýòãýëèéã àíàãààãààä õ¿¿õäýý àñðàõ àðãà÷ëàëûã íü çààæ ºãºõ þì áîë ¿ð ä¿í ãàðíà. Òýãýõã¿éãýý𠓪º íààäàõ ÷èíü ýäãýðýõã¿é ºâ÷èí. Íààä ìóóãàà çîâîîãîîä ÿàõàâ. Õîîë öàéã íü ºãººä çºí㺺ð íü áàéëãà” ãýýä õýë÷èõ þì áîë ýýæ ààâ íü ñýòãýëýýð ñàíààãààð óíàíà. Òýð õ¿¿õäýý ýì÷ëýõèéí òóëä þó ÷ õèéõã¿é. Íàäàä ÷ áàñ îëîí ýì÷ òýãæ õýëæ áàéñàí. Õàðèí îäîî õ¿¿ ìèíü õºë äýýðýý áîñîîä àëõàæ áàéãàà. Òààð÷ òîõèðñîí äàñãàëûã õèéëãýýã¿éãýýñ áîëîîä õ¿¿õäèéí ãàð àòãàñàí õýâýýðýý, íóðóó áºõèéñºí õýâýýðýý îðøîîä òàòàíõàé áîë÷èõäîã.
- Òàíàé õ¿¿õýä îäîî ñóðãóóëüä ñóð÷ áàéãàà ãýñýí. Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õäèéã ñóðãóóëèóä õ¿ëýýæ àâàõã¿éãýýñ ýõëýýä áýðõøýýë èõ áàéäàã áàéõ.
- Õ¿¿õýä ÿìàð áàéãààãààñàà õàìààðàõã¿é ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðõòýé. Õ¿¿õýä õ¿¿õäèéíõýý äóíä áàéõ íü ñýðãýýí çàñàëòûí õàìãèéí ñàéí îð÷èí. Ìàíàé óëñàä õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õä¿¿äèéã òóñãàé ñóðãóóëüä ñóðãàäàã. Ìàíàé òºñëèéí õýìæýýíä ñóðãóóëèéí çàõèðàë, ìåíåæåð 800 îð÷èì õ¿íä ñóðãàëò ÿâóóëñàí. Òýãýõã¿é áîëîõîîð õ¿¿õäýý öýöýðëýã, ñóðãóóëüä ºãºõ ãýýä î÷èõîîð “Ìàíàéä èéì õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õýä ñóðäàãã¿é ø¿¿ äýý. Ìàíàé ñóðãóóëü áîë òýðã¿¿íèé ñóðãóóëü” ãýäýã áàéñàí. Îäîî õàíäëàãà àðàé ººð÷ëºãäºæ áàéíà. Îäîî òýðã¿¿íèé ñóðãóóëèéã øàëãàðóóëàõ ä¿ðýì æóðìàíäàà ÷ ãýñýí ººð÷ëºëò îðóóëæ, õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õýä õýäèéã ñóðãàñàí áý ãýäãèéã õàðãàëçäàã áîëñîí áàéãàà.
- Õ¿¿õäýý ñóðãóóëüä ñóðãàõ òàë äýýð ýöýã ýõ÷¿¿ä ÷ õîéðãî õàíääàã. ßâààä ñóð÷èõâàë, ººðºº õîîëîî èääýã áîë÷èõâîë ñóðàõ ÷ ÿàìàé ãýõ òîõèîëäîë îëîí áàéäàã.
- Ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õä¿¿äèéíõýý ºìíººñ øèéäâýð ãàðãààä “Ìèíèé õ¿¿õýä áè÷èæ ÷àäàõã¿é þì ÷èíü, ÿâæ ÷àäàõã¿é þì ÷èíü” ãýýä öýöýðëýãò ÷ ñóðãóóëüä ÷ ÿâóóëдагүй. Ìàíàé õ¿¿õýä íýã íàñòàéãààñàà ýõëýýä öýöýðëýãò ÿâñàí. Ýíãèéí õ¿¿õä¿¿äèéí äóíä áàéõààðàà õ¿¿õäèéí õýë ÿðèà, ñýòãýõ¿é õºãæäºã. Тэгээд íàéìàí íàñòàé áàéõäàà ñóðãóóëüä îðñîí. Òýð ¿åä õºëä îðîîã¿é, èë¿¿ õºäºë㺺í õèéäãýýñýý áîëîîä áè÷èæ ÷àäàõã¿é áàéñàí. Ñóðãóóëèéíõ íü íàñ áîë÷èõîîä áàéõàä íü áè ÿâäàã áîëîõîîð íü ë õ¿¿ãýý ñóðãóóëüä îðóóëíà äàà ãýæ áîääîã áàéëàà. Òýð ¿åä íýã ñóðãàëòàíä ñóóãààä õ¿¿õäýý ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ òàëààñ íü áîäîîä áàéõ áèø õºãæëèéíõºº õýëáýðýýð ÿìàð áàéõ íü õàìààã¿é íèéãìèéí õàðèëöààíä îðóóëàõ ¸ñòîé ãýäãèéã îéëãîîä ñóðãóóëüä îðóóëñàí. Áàãø íàð “Õ¿¿õä¿¿ä òàíàé õ¿¿ ð¿¿ õàðààä õè÷ýýëýý õèéõã¿é áàéíà. Òýãýýä ÷ áóñàä õ¿¿õäèéí ýöýã ýõ èéì õ¿¿õýäòýé ìàíàé õ¿¿õäèéã õàìò áàéëãàëàà ãýýä äóðã¿éöíý. Áèä èéì õ¿¿õýäòýé àæèëëàæ ÷àäàõã¿é. Áè÷èæ ÷àäàõã¿é þì ÷èíü ÿàæ ñóðàõ þì áý åðººñºº îéëãîõã¿é áàéíà” ãýæ õýëäýã áàéñàí. Ýõýí ¿åäýý áèå çàñàõ ãàçàð ðóó áèä çàâñàðëàãààíààð 纺äºã áàéñàí áîë ñàðûí äàðàà ãýõýä àíãèéíõ íü íàéçóóä õºò뺺ä áèå çàñóóëäàã áîëñîí. Íýã ºäºð çàâñàðëàãààíààð î÷ñîí ÷èíü õ¿¿ ìààíü àëãà. Õàðèí áàãø íü “Òàíàé õ¿¿ã àíãèéíõàí íü áèå çàñóóëàõààð àâààä ÿâñàí” ãýæ áàéíà. 00-èéí ºðºº ð¿¿ íü î÷ñîí ÷èíü íýã íü àðààñ íü ò¿ø÷èõñýí, íºãººõ íü ºâäºã뺺ä ñóó÷èõñàí ºìäíèéõ íü òýëýýã òàéëæ áàéñàí. Áè÷èæ ÷àäàõã¿é áàéñàí áîëîõîîð íü êîìïüþòåð äýýð áè÷èæ ñóðãàÿ ãýæ øèéäñýí. Ãýñýí ÷ íýãýíò èë¿¿ õºäºë㺺íòýé áîëîõîîð õî¸ð ¿ñýã çýðýã äàðààä áîëæ ºãºõã¿é. Òýãýõýýð íü êîìüïþòåð äýýð íü ¿ñýã ¿ñãýýð íü öîîëòóóð õèéæ ºãñºí. Í¿õ ð¿¿ äàðàõàä íýã ë ¿ñýã äàðàãäàíà. Èíãýñýýð ìèíèé õ¿¿ îäîî ãýðèéí äààëãàâàð á¿õ ç¿éëýý êîìüïþòåð äýýð õèéãýýä áàãøäàà øàëãóóë÷èõäàã áîëñîí. Îäîî ñóð÷ áîëîâñðîõîä íü ÿìàð ÷ ñààäã¿é áîëñîí. Ñóðãóóëü äîòðîî ÷ºëººòýé ÿâíà, íàéçóóäòàéãàà ¿çâýð ¿çíý. Èíãýõýýð õ¿¿õýä áèå áÿëäðûíõàà õóâüä ººðèé㺺 áóñäààñ ÿëãààòàé ãýæ áîäîõîî áîëüäîã.
Ãóäàìæèíä ãóéëãà ãóéí ñóóãàà ýð¿¿ë ñàðóóë õ¿ì¿¿ñ îëîí áèé. Ýñâýë àæëààñàà õàëàãäààä, àâãàé õ¿¿õýääýý õàÿãäààä, ìºíãºã¿é õýö¿¿ áàéíà ãýýä àðõè óóæ, óðóó äîðîé ÿâàà îëîí õ¿íèéã áèä ìýäíý. Õýäèéãýýð õîðâîîã á¿òýí õàðæ, áîäîæ áàéãààãàà øóóä èëýðõèéëýýä õýë÷èõäýãã¿é ÷, õ¿ññýí ãàçðààðàà ã¿éæ õàðàéæ ÷àäàõã¿é òýð õ¿ì¿¿ñèéí ç¿ðõýíä ýð÷ õ¿÷, õàéð ýíýðýë, çîðèëãî ä¿¿ðýí áàéäãèéã ýíý õî¸ð õîíîãèéí õóãàöààíä ìýäýð÷ áàéëàà.
Ì.Ãýðýëòóÿà
НАМИРАА САЛХИ (Өгүүллэг)
8 months ago
7 comments:
ene font n taniku baih shig bn. 2ula ene dalii usegnuudiin uchriig olhiimsa. setgegdel bichhed uneer tovogteimaa.
Үгүй ээ харин хэлээд яахуу. Нээх ядаргаатайн. Сэтгэгдэл бичих гэж зүгээр зүдэрчихийн.
ene font tanigdahgui bainaa :D
gesnees chiniih bas setgegdel bichihed useg neheed baigaamuu ? uznee
zugeer l baina daa
Блог хуудасныхаа settings гэсэн рүү ороод comment гэдэг рүү ороод Word Verification гэсний өмнөх тохиргоог no болгоод
өөрчлөлтийг хадгалчихад дахиад энэ далий үсэг гарч ирэхгүй байхаав.
Тахирыг нь тэгшилж, дутууг нь дүүргэнэТэргэнцэртэй, цагаан таягтай, сонсголын аппараттай хүмүүсийг бид хөгжлийн бэрхшээлтэй гэж бид нэрлэдэг. Өсч хөгжихөд нь бие бялдар, оюун санааны хувьд бэрхшээл учирч байгаа болохоор нь тэдэнд ийм тодотгол өгсөн байхаа гэж ойлгодог. Эрүүл саруул алхаж яваа бидэнд тэгэхээр хөгжихөд ямар нэгэн бэрхшээл тохиолддоггүй гэсэн санаа эндээс гарч байгаа юм. Дэлхийд 650 сая гаруй хөгжлийн бэрхшээлтэй хэмээн данслагдсанаас 80 хувь нь хөгжиж буй орнуудад, ялангуяа Ази номхон далайн бүсийн улсуудад байдаг байна. Өмнө нь бид тахир дутуу хүмүүс гэж тэднийг харагдах байдлаар томъёолдог байсан бол одооны хэлж заншсан хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд гэсэн нэр томъёо ч буруу тухай мэргэжлийн хүмүүс ярьж байна. Дэлхий дахины ойлголтоор бол “disable” буюу чадвар алдалттай гэсэн үг ажээ. Хэдийгээр идэж уух, өмсөж, зүүхээр дутахгүй ч гэсэн сэтгэл санааных нь хувьд тэднийг дэмжих, нийгэм тэднийг юу ч чадахгүй гэж бус бидний адил хүн гэдэг утгаар нь хүлээн авах, тэд ч гар харж суух бус өөрсдийнхөө төлөө ажиллаж амьдрах учиртай. Явж чаддаггүй тэргэнцэртэй хүүхдээ сургуульд өгөөч гэхэд “Өө, наадахад чинь хоол л байвал болдог юмаа гэсэн” хөдөөний эрийн тухай яриа тэднийг нийгмээс хэрхэн тусгаарлдагийн хамгийн том жишээ.
Манай улсад 1992 оноос эхлэн Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн нийгэм хамт олны дунд сэргээн засах “Тэгш дүүрэн” хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа бөгөөд тухайн үед хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг тахир дутуу хэмээн нэрлэдэг байснаас тус хөтөлбөрийн нэр үүдэлтэй ажээ. Тахирыг нь тэгшилж, дутууг нь дүүргэх гэсэн утгатай энэхүү төслийн хүрээнд нийт 16 аймаг, найман дүүргийн 35 мянга орчим хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд ямар нэгэн байдлаар тус дэм хүргэсэн гэсэн тоо баримт байна. Тэдний тавьж буй хамгийн том зорилго нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн нийгэм хамт олны дунд сэргээн засах, нийгэмд тэдний оролцоог бий болгох юм. Дөрөвдүгээр сарын 3-4-ний өдрүүдэд Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг нийгэм хамт олны дунд сэргээн засах “Тэгш дүүрэн” хөтөлбөрийн хүрээнд сэтгүүлчдийн “Бид хамтдаа” уулзалтыг зохион байгууллаа.
Эх хүний зүрхэнд хүүхдээ эрүүл болгох хүч байдаг
Хоёр өдөр үргэлжилсэн тус уулзалтын үеэр Сэргээн засах үндэсний төвийн мэргэжилтэн, “Тэгш дүүрэн” хөтөлбөрийн менежер Т.Батдуламтай уулзсан юм. Хоёр ихэр хүүхдийн ээж болсон ч төрөлтийн улмаас нэг хүү нь саажилттай болж арван жилийн турш уйгагүй зүтгэснийхээ хүчинд өнөөдөр хүүгээ хөл дээр нь босгосон сэтгэлийн хаттай бүсгүй. Өөрийнхөө хүүг өдий зэрэгт хүргэх гэж хичээсэн зүтгэл, тэвчээр, туршлага энэ бүхнээ бусадтай хуваалцан нийгмийн сайн сайхны төлөө, тэр тусмаа нийгмээс тусгаарлагдсан хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөө ажиллаж байгаа түүнтэй цөөн хором ярилцлаа.
- Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эмчилгээний тал дээр манайх ямархуу байдалтай байгаа вэ?
- Хүүхдүүдийг маань жаахан байхад өрхийн эмч, дуудлагын эмч орж ирээд “Саажилттай хүүхэдтэй хүн арчаатай л байх юм бол сайжирдаг байхгүй юу. Арчаатай л байх хэрэгтэй. Арчаатай байгаарай за юу” гээд л эм тариа бичиж өгөөд гараад явчихдаг байсан. Орж ирээд үзэх зуураа арав, хорин удаа арчаатай байгаарай гэдэг үгийг л хэлдэг. Саажилттай хүүхдийг сайн арчилвал сайжирдаг гэдгийг тэр эмч мэдэж байгаа ч яаж арчаатай байх талаар эцэг эхчүүдэд зааж өгдөггүй. Танай хүүхэд сул биетэй байна өдөр болгон усанд оруул. Рахиттай байна өглөө 11-12 цагийн хооронд наранд биеийг нь тослоод илээрэй. Нарны гэрэлд Д амин дэм их байдаг. Хүүхэд чинь толгой нь өвдөж байнга уйлаад байвал агаар салхинд гарга. Ингэж тэвэрвэл толгойгоо даах нь сайжирна, ийм дасгал хийлгэвэл гараараа газар тулдаг болно гэх зэргээр наад захын зүйлүүдийг хүүхэддээ хийлгээд арчаатай байвал хүүхэд тань сайжирна гэж эмч зөвлөвөл хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн ээж, аав тэр дасгалыг хийлгээд л байна шүү дээ. Манай хүүг гадаад дотоодын олон эмч үзээд хөлд орохгүй юм байна. Цаашдаа цахилгаан тэргэнцэр хэрэгтэй гэдэг байсан. Тухайн үед миний хийж чаддаг зүйл уйлах. Эмч хүний амнаас хүүхэд чинь босохгүй гэсэн үг сонсоно гэдэг аймшиг. Болж өгвөл тийм үгийг эцэг эхчүүдэд хэлмээргүй. Өсч яваа хүүхдийг өнөөдөр хараад тэгнэ ингэнэ гэж хэлэх өрөөсгөл.
- Танд эмч нарын энэ үг сэтгэл санааны хувьд асар их дарамт болж байсан байх. Эцэг эхчүүд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэддээ яаж хандвал үр дүнтэй вэ?
- Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн ээж аав нь эм тариа хэрэглээд, эсвэл гадаадад явж эмчлүүлэх, илээч бариач идтэн шидтэн л хүүхдийг маань амарч чадна гэж боддог. Тэгтэл хамгийн зөв эмчилгээг хийж чадах хүмүүс гэр бүлийнхэн нь. Эх хүний зүрхэнд хүүхдээ эрүүл болгох хүч байдаг. Тийм болохоор эхийнх нь сэтгэлийг анагаагаад хүүхдээ асрах аргачлалыг нь зааж өгөх юм бол үр дүн гарна. Тэгэхгүйгээр “Өө наадах чинь эдгэрэхгүй өвчин. Наад муугаа зовоогоод яахав. Хоол цайг нь өгөөд зөнгөөр нь байлга” гээд хэлчих юм бол ээж аав нь сэтгэлээр санаагаар унана. Тэр хүүхдээ эмчлэхийн тулд юу ч хийхгүй. Надад ч бас олон эмч тэгж хэлж байсан. Харин одоо хүү минь хөл дээрээ босоод алхаж байгаа. Таарч тохирсон дасгалыг хийлгээгүйгээс болоод хүүхдийн гар атгасан хэвээрээ, нуруу бөхийсөн хэвээрээ оршоод татанхай болчихдог.
- Танай хүүхэд одоо сургуульд сурч байгаа гэсэн. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг сургуулиуд хүлээж авахгүйгээс эхлээд бэрхшээл их байдаг байх.
- Хүүхэд ямар байгаагаасаа хамаарахгүй сурч боловсрох эрхтэй. Хүүхэд хүүхдийнхээ дунд байх нь сэргээн засалтын хамгийн сайн орчин. Манай улсад хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг тусгай сургуульд сургадаг. Манай төслийн хэмжээнд сургуулийн захирал, менежер 800 орчим хүнд сургалт явуулсан. Тэгэхгүй болохоор хүүхдээ цэцэрлэг, сургуульд өгөх гээд очихоор “Манайд ийм хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд сурдаггүй шүү дээ. Манай сургууль бол тэргүүний сургууль” гэдэг байсан. Одоо хандлага арай өөрчлөгдөж байна. Одоо тэргүүний сургуулийг шалгаруулах дүрэм журмандаа ч гэсэн өөрчлөлт оруулж, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд хэдийг сургасан бэ гэдгийг харгалздаг болсон байгаа.
- Хүүхдээ сургуульд сургах тал дээр эцэг эхчүүд ч хойрго ханддаг. Яваад сурчихвал, өөрөө хоолоо иддэг болчихвол сурах ч яамай гэх тохиолдол олон байдаг.
- Эцэг эхчүүд хүүхдүүдийнхээ өмнөөс шийдвэр гаргаад “Миний хүүхэд бичиж чадахгүй юм чинь, явж чадахгүй юм чинь” гээд цэцэрлэгт ч сургуульд ч явуулдагүй. Манай хүүхэд нэг настайгаасаа эхлээд цэцэрлэгт явсан. Энгийн хүүхдүүдийн дунд байхаараа хүүхдийн хэл яриа, сэтгэхүй хөгждөг. Тэгээд найман настай байхдаа сургуульд орсон. Тэр үед хөлд ороогүй, илүү хөдөлгөөн хийдгээсээ болоод бичиж чадахгүй байсан. Сургуулийнх нь нас болчихоод байхад нь би явдаг болохоор нь л хүүгээ сургуульд оруулна даа гэж боддог байлаа. Тэр үед нэг сургалтанд суугаад хүүхдээ эрүүлжүүлэх талаас нь бодоод байх биш хөгжлийнхөө хэлбэрээр ямар байх нь хамаагүй нийгмийн харилцаанд оруулах ёстой гэдгийг ойлгоод сургуульд оруулсан. Багш нар “Хүүхдүүд танай хүү рүү хараад хичээлээ хийхгүй байна. Тэгээд ч бусад хүүхдийн эцэг эх ийм хүүхэдтэй манай хүүхдийг хамт байлгалаа гээд дургүйцнэ. Бид ийм хүүхэдтэй ажиллаж чадахгүй. Бичиж чадахгүй юм чинь яаж сурах юм бэ ерөөсөө ойлгохгүй байна” гэж хэлдэг байсан. Эхэн үедээ бие засах газар руу бид завсарлагаанаар зөөдөг байсан бол сарын дараа гэхэд ангийнх нь найзууд хөтлөөд бие засуулдаг болсон. Нэг өдөр завсарлагаанаар очсон чинь хүү маань алга. Харин багш нь “Танай хүүг ангийнхан нь бие засуулахаар аваад явсан” гэж байна. 00-ийн өрөө рүү нь очсон чинь нэг нь араас нь түшчихсэн, нөгөөх нь өвдөглөөд суучихсан өмднийх нь тэлээг тайлж байсан. Бичиж чадахгүй байсан болохоор нь компьютер дээр бичиж сургая гэж шийдсэн. Гэсэн ч нэгэнт илүү хөдөлгөөнтэй болохоор хоёр үсэг зэрэг дараад болж өгөхгүй. Тэгэхээр нь комьпютер дээр нь үсэг үсгээр нь цоолтуур хийж өгсөн. Нүх рүү дарахад нэг л үсэг дарагдана. Ингэсээр миний хүү одоо гэрийн даалгавар бүх зүйлээ комьпютер дээр хийгээд багшдаа шалгуулчихдаг болсон. Одоо сурч боловсроход нь ямар ч саадгүй болсон. Сургууль дотроо чөлөөтэй явна, найзуудтайгаа үзвэр үзнэ. Ингэхээр хүүхэд бие бялдрынхаа хувьд өөрийгөө бусдаас ялгаатай гэж бодохоо больдог.
Гудамжинд гуйлга гуйн суугаа эрүүл саруул хүмүүс олон бий. Эсвэл ажлаасаа халагдаад, авгай хүүхэддээ хаягдаад, мөнгөгүй хэцүү байна гээд архи ууж, уруу дорой яваа олон хүнийг бид мэднэ. Хэдийгээр хорвоог бүтэн харж, бодож байгаагаа шууд илэрхийлээд хэлчихдэггүй ч, хүссэн газраараа гүйж харайж чадахгүй тэр хүмүүсийн зүрхэнд эрч хүч, хайр энэрэл, зорилго дүүрэн байдгийг энэ хоёр хоногийн хугацаанд мэдэрч байлаа.
М.Гэрэлтуяа
ёоо Араб хэл сурч байгаа тулдаа л ойлголоо үсэгнүүд чинь буржаачиж найз convert хийчлээ
Post a Comment